Хто не памятае мінулага, хто забывае мінулае –
асуджаны зноў перажыць яго. Безліч разоў… (Ул. Караткевіч)
Пра трагедыю беларускай вёскі Хатынь, што на Лагойшчыне, ведае ўвесь свет.
Лёс вёскі быў вырашаны 22 сакавіка 1943 года. Батальён нямецка-фашысцкіх карнікаў акружыў вёску, якая тады налічвала 36 двароў. Жыхароў сагналі ў хлеў, абклалі яго саломай, аблілі бензінам і падпалілі. Таго, хто спрабаваў выратавацца, расстрэльвалі з кулямётаў – 149 чалавек, з іх 75 дзяцей. Сакавіцкі дзень аказаўся апошнім днём Хатыні…
Але, на жаль, Хатынь не адна! Есць яшчэ 628 беларускіх вёсак, якія паўтарылі лёс Хатыні.
І гэта далёка не ўсе тыя вёскі, куды фашысты прыходзілі, прыязджалі, каб вынішчыць, спаліць усіх – ад старога да дзіцяці, дзе выконваўся план “абязлюджвання тэрыторыі”, “пашырэння жыццёвай прасторы на ўсход”.
Цяжкім поступам крывавых будней акупацыі і бясстрашнай барацьбы з ненавісным фашызмам пракрочыла ваеннае ліхалецце і па шматпакутнай Гарадоччыне.
13 гарадоцкіх вёсак паўтарылі лёс Хатыні. Яны былі спалены разам з людзьмі і ўвекавечаны ў хатынскім мемарыяле. 22 вёскі былі знішчаны з часткай насельніцтва і не адноўлены, 135 вёсак былі знішчаны з часткай насельніцтва і адноўлены пасля вайны.
Не менш трагічны лёс дастаўся і вёскам Пальмінскага сельсавета і іх жыхарам. Вёскі Хартова, Баркова, Рудня, Забор’е, Шніці, Шпакі, Трашкова, Маісеенкі,Варошына, Баталі… Гэтыя вёскі поўнасцю або часткова былі знішчаны карнікамі ў ваеннае ліхалецце. Некаторыя з іх былі адноўлены пасля вайны, а некаторыя сёння не існуюць.
А вёску Хартова можна лічыць сястрой Хатыні. Гэта яшчэ адзін з адрасоў чалавечага гора і смутку . На “Сцяне памяці”, што ў Хатыні, дзе можна даведацца аб месцах масавага знішчэння фашыстамі мірнага насельніцтва Беларусі, ёсць і назва гэтай вёскі.Яна назаўсёды ўвекавечана ў хатынскім мемарыяле. У студзені 1943 года вёску (37 двароў) і 265 яе жыхароў спалілі ворагі. Жыхароў сагналі ў адзін з будынкаў і падпалілі…
У ваеннае ліхалецце вяліся жорскія баі і ў ваколіцах Пальмінкі, і ў самой вёсцы. Кожны кавалак зямлі тут быў паліты крывёю абаронцаў, якія не пашкадавалі самага дарагога – свайго жыцця – дзеля вызвалення Айчыны ад бязлітаснага ворага.
Але нямецка-фашысцкія акупанты ўчынілі ўсё ж расправу над вёскай: у 1943 годзе спалілі Пальмінку (104 двары) і 12 яе жыхароў. Бот акупанта хацеў знявечыць, вытаптаць, ператварыць у пыл дарагі куток! Але не скарылася яна чужынцу!
Пасля вайны вёска аднавілася. Зараз гэта сучасны аграгарадок, дзе ёсць усе ўмовы для мірнай стваральнай працы. Але колькі прыйшлося людзям прыкласці сіл і намаганняў, каб не стала Пальмінка Хатынню! Пра тыя страшныя ваенныя падзеі напамінаюць зараз помнікі ў цэнтры вёскі…
Да гэтых трагічных падзей у чарговы раз звярнуліся вучні і настаўнікі ДУА “Пальмінская сярэдняя школа ім.М.І.Аверчанкі” пры правядзенні гадзіны-памяці “Гудуць званы Хатыні…”, якая прайшлам 22 сакавіка 2022 г.
Хатыні – вёскі, спаленыя, забітыя разам з людзьмі, – гарачая, балючая, гнеўная праўда і памяць Беларусі.
Хатынь выкладае чалавецтву просты, як ісціна, і вечна мудры ўрок пільнасці. Мы павінна памятаць пра смяротную пагрозу, якой пазбеглі ў мінулым, і штодня клапаціцца пра будучыню.
Дошчыч А.М., кіраўнік комплекснага музея
ДУА «Пальмінская сярэдняя школа
ім.М.І.Аверчанкі»
